Η εκλογή προέδρου Κομισιόν: Ιστορική καμπή και ανάγκες του μέλλοντος

Άννα Ε. Ωρολογά, Οικονομολόγος

Με επίκεντρο τις Βρυξέλλες το παρασκήνιο διαβουλεύσεων για την επερχόμενη εκλογή Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την ταυτότητα των υποψηφίων, επικρατέστερων και μη, είναι έντονο.

Ο διάδοχος του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, του οποίου η θητεία λήγει τον Οκτώβριο, εικάζεται ότι θα είναι κατά πάσα πιθανότητα είτε από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), είτε από τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές (ΕΣΚ), εφόσον αυτές είναι οι μεγαλύτερες πολιτικές «οικογένειες» στο Ευρωκοινοβούλιο. Η Γερμανία και η Γαλλία των οποίων η επιρροή στα ευρωπαϊκά ζητήματα είναι σημαντική και πολλές φορές καθοριστική, φαίνεται να έχουν επιλέξει τους υποψηφίους τους. Αρχικά, με τον σχηματισμό του κυβερνητικού
συνασπισμού στην Γερμανία με τους Χριστιανοδημοκράτες – Χριστανοκοινωνιστές και τους Σοσιαλδημοκράτες, πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι το χρίσμα εκ μέρους της γερμανικής κυβέρνησης θα το έπαιρνε ο Μάρτιν Σούλτζ, ο Γερμανός Σοσιαλδημοκράτης Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Φαίνεται όμως πως αυτό δεν ισχύει, εφόσον πληθαίνουν οι πληροφορίες ότι η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ στηρίζει την υποψηφιότητα του Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ, πρώην πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου, αλλά κυρίως γνωστού από την θητεία του ως πρόεδρος του Eurogroup από το 2005 μέχρι τις αρχές του 2013. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Γιουνκέρ όχι απλά υποστηρίχθηκε να θέσει υποψηφιότητα, αλλά ωθήθηκε σε αυτήν εφόσον πολλοί τον κάλεσαν να θέσει υποψηφιότητα «μετ’ επιτάσεως» όπως αναφέρουν ορισμένα δημοσιεύματα.

Στη Γαλλία, ο Σοσιαλιστής Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δεν πρόκειται να στηρίξει την Γαλλίδα Κριστίν Λαγκάρντ του ΔΝΤ και πρώην υπουργού Οικονομικών στην κυβέρνηση του Νικολά Σαρκοζί, αλλά τον Γερμανό σοσιαλδημοκράτη Μάρτιν Σούλτζ. Η υποψηφιότητα της Λαγκάρντ δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, σχετικά με την συζήτηση για τους υποψήφιους που προαναφέρθηκαν, και φαίνεται να στηρίζεται, αντίθετα, από ένα μεγάλο μέρος των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών. Βέβαια η προσωπική στήριξη της Μέρκελ στον Ζαν Κλώντ Γιουνκέρ είναι καταλυτική.

Στη διαδικασία αυτή τα κόμματα του Ευρωκοινοβουλίου αναδεικνύουν έναν υποψήφιο, ο οποίος πρέπει να επιτύχει την ομόφωνη σύμφωνη γνώμη των ηγετών των κρατών μελών της Ένωσης αφενός, τον προσεχή Νοέμβριο, και να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των ευρωβουλευτών αφετέρου. Έτσι, οι ανεπίσημες σήμερα υποψηφιότητες είναι από μέρους του ΕΛΚ ο Γιουνκέρ, η Λαγκάρντ, οι πρωθυπουργοί της Πολωνίας Τουσκ, της Ιρλανδίας Κένι και της Φινλανδίας Κατάινεν, καθώς και οι νυν επίτροποι Μπαρνιέ και Ρέντινγκ. Το ΕΛΚ θα επιλέξει τον υποψήφιό του στο συνέδριο που θα πραγματοποιηθεί τον Μάρτιο στο Δουβλίνο. Για τους ευρωπαίους σοσιαλιστές θωρείται δεδομένη η υποψηφιότητα του Μάρτιν Σούλτζ, απερχόμενου προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου. Οι φιλελεύθεροι υποστηρίζουν τον επί δέκα χρόνια πρωθυπουργό του Βελγίου Γκυ Φερχόφσταντ, του οποίου η υποψηφιότητα ώθησε στην απόσυρση της υποψηφιότητας του Όλι Ρεν, ενώ η ενωμένη ευρωπαϊκή  αριστερά έχει εκλέξει ως υποψήφιό της τον Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα.

Η Συνθήκη της Λισσαβόνας προβλέπει ότι στην επιλογή του Προέδρου της Επιτροπής οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, δηλαδή ποια πολιτική ομάδα θα εκλέξει τους περισσότερους ευρωβουλευτές. Επομένως αυτό που αναμένεται είναι το τελικό αποτέλεσμα κυρίως για τα δύο μεγάλα κόμματα, το ΕΛΚ και το ΕΣΚ. Εξάλλου, η προώθηση πολιτικών «βαρέων βαρών» στο ευρωκοινοβούλιο αποτελεί μια προσπάθεια των Ευρωπαίων να μειώσουν το λεγόμενο δημοκρατικό έλλειμμα μεταξύ Κομισιόν και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εξ ου και το ενδιαφέρον για τις επερχόμενες εκλογές, εφόσον με τη νέα του σύνθεση θα επικυρώσει την επιλογή Πρόεδρου της Επιτροπής.

Παρόλο που  η ιστορία δείχνει ότι δεν υπάρχουν αδιαφιλονίκητα φαβορί, οι ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στην Ευρώπη όχι μόνο λόγω οικονομικής αλλά επιπλέον πολιτικής και θεσμικής κρίσης, καλούν για επιλογές με το βάρος μιας ιστορικής ευθύνης. Η αίσθηση ότι ο νέος πρόεδρος πρέπει να έχει το προφίλ πολιτικού, ει δυνατόν ευρέως γνωστού που να κατείχε υψηλά αξιώματα που εκπέμπει η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, προδίδει την ανάγκη αναζήτησης μιας πραγματικά ηγετικής φυσιογνωμίας. Ο Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ συγκαταλέγεται στην παλαιά φρουρά των ευρωπαίων πολιτικών με έντονα φεντεραλιστικά χαρακτηριστικά. Η θητεία του Γιουνκέρ στα ευρωπαϊκά όργανα είχε δώσει το στίγμα της προώθησης της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης, της ολοκλήρωσης οικονομικής, νομισματικής και πολιτικής. Ως πρόεδρος του Eurogroup έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην διαχείριση της δημοσιονομικής κρίσης, ελισσόμενος αποτελεσματικά μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου, και κρατώντας, αν όχι πάντα με επιτυχία, τις ισορροπίες προς όφελος των μικρότερων κρατών μελών. Παρόλα αυτά το κύρος του επλήγη όταν χάνοντας τις εκλογές στην πατρίδα του, το Λουξεμβούργο, παραιτήθηκε στην σκιά σκανδάλου για κακοδιαχείριση επί ημερών της κυβέρνησής του.

Ο Μάρτιν Σούλτζ έχει μια μακρά θητεία στο Ευρωκοινοβούλιο που μετράει από το 1994, και έγινε πρόσφατα περισσότερο γνωστός εξαιτίας της πρωτοβουλίας του να εγκαλέσει την τρόικα με έλεγχο της νομιμοποιητικής βάσης για την λειτουργία και τις παρεμβάσεις της. Δεν έχει όμως αρκετά αποτυπωμένη προσωπικότητα στην συνείδηση μεγάλου μέρους των ευρωπαίων πολιτών που καλούνται να ψηφίσουν, ακόμα και στην χώρα του την Γερμανία. Ο Γκυ Φερχόφσταντ έχει επίσης μεγάλη θητεία στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά έχουν περάσει έξι χρόνια από την τελευταία του θητεία ως πρωθυπουργού του Βελγίου, ανώτατο αξίωμα μεν αλλά σε χώρα που επηρεάζει ελάχιστα, εκτός από την φιλοξενία της έδρας, τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Η Λαγκάρντ είναι προβεβλημένο στέλεχος της Γαλλικής δεξιάς, με βαρύ βιογραφικό. Αλλά από την μία η θητεία της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε περίοδο έντονης αμφισβήτησης της τρόικα και γενικότερα σε μια αρνητική περίοδο, και η θητεία της ως υπουργού οικονομικών επί Σαρκοζί, σε μια περίοδο έντονης πίεσης των οικονομιών των πληττόμενων από την κρίση χωρών από την άλλη, στερούν κάποια σημαντικά εύσημα για την επικράτησή της.

Βέβαια, ούτε οι προκάτοχοι του Μπαρόζο, δηλαδή ο Ζακ Σαντέρ και ο Ρομάνο Πρόντι καταγράφησαν στην τρέχουσα ευρωπαϊκή ιστορία ως σημαντικές προσωπικότητες. Και όμως, ακριβώς επειδή η Ευρώπη βρίσκεται σε δύσκολη καμπή και οι διεθνείς συγκυρίες διαμορφώνονται στη βάση εξελίξεων βαθειά πολιτικών, με οικονομικά και κοινωνικά συμπτώματα, η ιστορία καλεί για επιλογές που θα κάνουν την υπέρβαση και θα δώσουν το στίγμα της συνέχειας, όπως αυτή και να διαμορφωθεί, της ευρωπαϊκής ιδέας. Τόσο οι εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου, όσο και οι επιλογές για τις θέσεις του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – λήγει και η θητεία του Χέρμαν βαν Ρομπέι – και του Ύπατου Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα της ΕΕ ίσως για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, χρειάζονται μια ματιά πιο διεισδυτική στο μέλλον. Η ανάγκη καλεί για ένα νέο Ζακ Ντελόρ, το ζήτημα είναι να βρεθεί.